BÀN VỀ TÂM TRÍ

“Bất kì chỗ nào tâm trí ông đi lạc đường, bên trong hay bên ngoài, tại chính chỗ này, cái này.”

Tâm trí này là cánh cửa - chính tâm trí này. Dù nó lang thang ở bất kì chỗ nào, dù nó đang nghĩ, đang suy tư, đang mơ về bất kì cái gì, chính tâm trí này, chính khoảnh khắc này, là cánh cửa. Đây là phương pháp rất cách mạng vì chúng ta không bao giờ nghĩ rằng tâm trí bình thường này là cánh cửa. Chúng ta nghĩ rằng siêu trí nào đó – Phật, Jesus – mới có thể vào, rằng họ có tâm trí siêu nhân nào đó. Chính tâm trí này mà bạn có – tâm trí này mà liên tục mơ mộng và tưởng tưởng các ý nghĩ liên quan hay không liên quan, bị chen chúc đầy những ham muốn xấu, những đam mê, giận dữ, tham lam, mọi thứ bị kết án, cái đó đó bên ngoài kiểm soát của bạn, đang kéo bạn đi đây đó, đẩy bạn từ đây sang kia, thường xuyên là nhà thương điên – chính tâm trí này, kinh này nói, là cánh cửa. Bất kì chỗ nào tâm trí bạn lang thang – bất kì khi nào nhớ lấy; đối thể là không liên quan – bất kì chỗ nào tâm trí bạn lang thang, bên trong hay bên ngoài, “tại chính chỗ này, cái này.”

Nhiều điều phải được hiểu. Một, tâm trí bình thường không phải là bình thường như chúng ta nghĩ đâu. Tâm trí bình thường không phải là không có liên quan với tâm trí vũ trụ: nó là một phần của tâm trí vũ trụ. Rễ của nó ăn sâu tới chính trung tâm của sự tồn tại; bằng không bạn không thể hiện hữu được. Ngay cả kẻ tội nhân cũng được tiếp đất trong điều thiêng liêng; bằng không người đó không thể hiện hữu được. Ngay cả quỉ có đó, nó không thể ở bên ngoài sự hỗ trợ của điều thiêng liêng.

Bản thân sự tồn tại là có thể chỉ bởi vì việc gắn vào sự hiện hữu. Tâm trí bạn đang mơ, tưởng tượng, lang thang, căng thẳng, trong phiền não, trong khổ. Dẫu sao đi chăng nữa nó chuyển động và bất kì chỗ nào nó chuyển tới, nó vẫn còn được gắn vào tính toàn bộ. Bằng không thì không thể được. Bạn không thể đi xa khỏi sự tồn tại; điều đó là không thể được. Chính khoảnh khắc này bạn được gắn vào nó.

Cho nên cái gì cần được làm? Nếu chính khoảnh khắc này chúng ta được gắn vào nó, thế thì với tâm trí bản ngã dường như là không cái gì cần được làm. Chúng ta đã là điều thiêng liêng rồi, cho nên tại sao nhiều ồn ào thế? Bạn được gắn vào điều thiêng liêng, nhưng bạn vô nhận biết về sự kiện này. Khi tâm trí đang lang thang, có hai điều – tâm trí và việc lang thang, đối thể trong tâm trí và bản thân tâm trí, mây lang thang trên trời và bầu trời. Có hai thứ – mây và bầu trời.

Đôi khi chuyện có thể xảy ra, chuyện xảy ra, là có nhiều mây tới mức bầu trời biến mất, bạn không thể thấy được nó. Nhưng cho dù bạn không thể thấy được nó, nó đã không biến mất; nó không thể biến mất được. Không có cách nào để giúp cho bầu trời biến mất. Nó có đó; ẩn kín hay không ẩn kín, thấy được hay không thấy được, nó có đó.

Nhưng mây cũng có đó. Nếu bạn chú ý tới mây, bầu trời đã biến mất. Nếu bạn chú ý tới bầu trời, mây chỉ là ngẫu nhiên, chúng đến rồi đi. Bạn không cần quá lo nghĩ về chúng. Chúng đến và chúng đi. Chúng đã đến, chúng đã đi. Chúng đã không phá huỷ bầu trời cho dù một li, chúng đã không làm cho bầu trời thành bẩn; chúng thậm chí đã không chạm tới nó. Bầu trời vẫn còn trinh nguyên.

Khi tâm trí bạn lang thang, có hai thứ: một là mây, ý nghĩ, vật, hình ảnh, và cái kia là tâm thức, bản tân tâm trí. Nếu bạn chú ý quá nhiều tới mây, tới vật, ý nghĩ, hình ảnh, bạn đã quên mất bầu trời. Bạn đã quên mất người chủ; bạn đã trở nên quá quan tâm tới cái khác. Những ý nghĩ, hình ảnh đó lang thang, giống như khách. Nếu bạn hội tụ bản thân bạn vào khách, bạn quên hiện hữu riêng của bạn. Đổi sự hội tụ từ khách sang chủ đi, từ mây sang bầu trời. Làm điều đó một cách thực tế.

Ham muốn dục nảy sinh: đây là mây. Hay tham nảy sinh để có nhà lớn nhất: đây là mây. Bạn có thể trở nên bị ám ảnh với nó tới mức bạn quên hoàn toàn nó đã nảy sinh cho ai, nó đã xảy ra cho ai. Ai ở đằng sau nó? Mây này di chuyển trong bầu trời nào? Nhớ bầu trời đó, và đột nhiên mây biến mất. Bạn chỉ cần thay đổi hội tụ từ đối thể sang chủ thể, từ bên ngoài sang bên trong, từ mây sang bầu trời, từ khách sang chủ – chỉ thay đổi việc hội tụ.

Lâm Tế, một Thiền sư, đang nói. Ai đó nói từ đám đông, “Trả lời tôi chỉ một câu hỏi: Tôi là ai?”

Lâm Tế dừng nói. Mọi người tỉnh táo. Ông ấy sẽ cho câu trả lời gì? Nhưng ông ấy đã không trả lời. Ông ấy xuống ghế, bước đi, lại gần người này. Toàn thể đám đông trở nên chăm chú, tỉnh táo. Họ thậm chí không thở. Ông ấy định làm gì? Ông ấy đáng ra đã trả lời từ ghế chứ; không cần xuống. Người này trở nên sợ, và Lâm Tế tới gần người đó với đôi mắt soi rọi. Ông ấy túm cổ áo của người này, lay người này và hỏi người này, “Nhắm mắt lại! Và nhớ ai đang hỏi câu hỏi này, ‘Tôi là ai?'” Người này nhắm mắt lại – tất nhiên sợ. Người đó đi vào bên trong để tìm ai đã hỏi câu hỏi này, và người đó không quay lại.

Đám đông chờ đợi và chờ đợi và chờ đợi. Mặt người đó trở nên bình thản, im lặng, tĩnh lặng. Thế rồi Lâm Tế phải lay người đó lần nữa. “Giờ đi ra và nói cho mọi người, ‘Tôi là ai?'”

Người này bắt đầu cười và người này nói, “Cách trả lời một việc thật huyền bí làm sao. Nhưng nếu ai đó hỏi tôi điều này bây giờ, tôi sẽ làm cùng việc đó. Tôi không thể trả lời được.”

Nó chỉ là thay đổi sự hội tụ. Bạn hỏi câu hỏi “Tôi là ai?” và tâm trí bạn được hội tụ vào câu hỏi và câu trả lời bị ẩn ngay đằng sau câu hỏi này trong người hỏi. Đổi sự hội tụ; quay về bản thân bạn đi.

Kinh này nói, “Bất kì chỗ nào tâm trí ông đi lạc đường, bên trong hay bên ngoài, tại chính chỗ này, cái này.” Chuyển từ các vật về bản thân tâm trí, và bạn không còn là tâm trí bình thường. Bạn là bình thường vì các vật. Đột nhiên bản thân bạn trở thành phật. Bạn đã là phật, bạn bị nặng gánh với nhiều mây. Và không chỉ bạn bị nặng gánh: bạn bám lấy mây của bạn, bạn sẽ không cho phép chúng di chuyển. Bạn nghĩ rằng mây là tài sản của bạn. Bạn nghĩ rằng bạn càng có nhiều, càng tốt. Và toàn thể bầu trời của bạn, không gian bên trong của bạn, chỉ là bị ẩn kín. Theo một cách nào đó, nó đã biến mất trong mây và mây đã trở thành cuộc sống của bạn. Cuộc sống của mây là sansara – thế giới này.

Điều này có thể xảy ra ngay cả trong một khoảnh khắc, sự thay đổi hội tụ này – và nó bao giờ cũng xảy ra một cách bất thần. Tôi không ngụ ý rằng bạn không cần làm bất kì cái gì và nó sẽ xảy ra bất thần; bạn sẽ phải làm nhiều. Nhưng nó sẽ không bao giờ xảy ra dần dần. Bạn sẽ phải làm và làm và làm, rồi một ngày nào đó, đột nhiên, một khoảnh khắc tới khi bạn ở nhiệt độ đúng để bay hơi. Đột nhiên không có nước; nó đã bay hơi. Đột nhiên bạn không trong đối thể. Mắt bạn không bị hội tụ vào mây: đột nhiên chúng đã quay vào trong tới không gian bên trong.

Không bao giờ có chuyện xảy ra dần dần rằng một phần của mắt bạn đã quay vào trong và một phần vẫn cùng với mây bên ngoài – nó cũng không xảy ra theo phần trăm, rằng bây giờ bạn đã trở thành mười phần trăm bên trong và chín mươi phần trăm bên ngoài, bây giờ hai mươi phần trăm bên trong và tám mươi phần trăm bên ngoài – không! Khi nó xảy ra nó xảy ra một trăm phần trăm, vì bạn không thể phân chia sự hội tụ của bạn. Hoặc bạn thấy các đối thể hoặc bạn thấy bản thân bạn – hoặc thế giới hoặc brahman. Bạn có thể quay trở lại thế giới, bạn có thể thay đổi hội tụ của bạn lần nữa; bạn là người chủ. Thực sự, chỉ bây giờ bạn mới là người chủ – khi bạn có thể thay đổi hội tụ của bạn như bạn muốn.

Tôi nhớ tới Marpa, nhà huyền bí Tây Tạng. Khi ông ấy nhận ra, khi ông ấy trở thành phật, khi ông ấy quay vào trong, khi ông ấy đi tới đương đầu với không gian bên trong – cái vô hạn, ai đó hỏi ông ấy, “Marpa, ông bây giờ thế nào?”

Câu trả lời của Marpa là ngoại lệ, không ngờ. Không phật nào đã trả lời theo cách đó. Marpa đã nói, “Vẫn khổ như trước.”

Người này đâm hoang mang. Người này nói, “Vẫn khổ như trước sao?”

Nhưng Marpa cười. Ông ấy nói, “Vâng, nhưng với một khác biệt, và khác biệt này là ở chỗ bây giờ khổ là tự nguyện. Đôi khi, chỉ để thưởng thức thế giới, tôi chuyển ra bên ngoài, nhưng bây giờ tôi là người chủ. Bất kì khoảnh khắc nào tôi đều có thể đi vào trong, và điều tốt là chuyển vào các cực. Thế thì người ta vẫn sống động. Tôi có thể chuyển!” Marpa nói, “Tôi có thể chuyển bây giờ. Đôi khi tôi chuyển vào khổ, nhưng bây giờ khổ không phải là cái gì đó xảy ra cho tôi. Tôi xảy ra cho chúng và tôi vẫn còn không bị động tới.” Tất nhiên, khi bạn chuyển một cách tự nguyện, bạn vẫn còn không bị động tới.

Một khi bạn biết cách thay đổi hội tụ của bạn vào bên trong, bạn có thể quay lại thế giới. Mọi phật đều đã quay lại thế giới. Lần nữa ông ấy hội tụ, nhưng bây giờ người bên trong có phẩm chất khác. Ông ấy biết rằng đây là việc hội tụ của ông ấy. Những mây này được phép di chuyển. Nhưng mây này không phải là chủ; chúng không thể chi phối được bạn. Bạn cho phép chúng, và điều đó là hay. Đôi khi, khi trời đầy mây, nó là đẹp; chuyển động của mây là đẹp. Nếu trời vẫn còn với bản thân mình, mây có thể được phép di chuyển. Vấn đề chỉ nảy sinh khi trời quên bản thân mình và chỉ mây có đó. Thế thì mọi thứ trở thành xấu vì tự do bị mất.

Lời kinh này hay. “Bất kì chỗ nào tâm trí ông đi lạc đường, bên trong hay bên ngoài, tại chính chỗ này, cái này”. Kinh này đã được dùng sâu sắc trong truyền thống Thiền. Thiền nói tâm trí bình thường của bạn là tâm phật. Ăn, bạn là phật; ngủ, bạn là phật; mang nước từ giếng, bạn là phật. Bạn hiện hữu! Mang nước từ giếng, ăn thức ăn, nằm trên giường, bạn là phật. Không thể quan niệm được! Điều đó có vẻ gây phân vân, nhưng nó là chân lí.

Nếu khi mang nước bạn đơn giản mang nước, nếu bạn không làm ra bất kì vấn đề gì từ nó và bạn đơn giản mang nước, nếu tâm trí bạn không bị che mờ và trời trống vắng, nếu bạn chỉ mang nước, thế thì bạn là phật. Ăn, chỉ ăn mà không làm bất kì cái gì khác. Khi chúng ta ăn chúng ta làm cả nghìn thứ. Tâm trí có thể không ở đây chút nào. Thân thể bạn có thể ăn hệt như robot; tâm trí bạn có thể ở đâu đó khác.

Một sinh viên đại học đã ở đây vài ngày trước. Kì thi của anh ta sắp tới gần, cho nên anh tới hỏi tôi, “Tôi rất lẫn lộn và vấn đề là thế này: tôi đã rơi vào yêu một cô gái. Khi tôi ở cùng với cô gái, tôi nghĩ về kì thi, và khi tôi đọc sách tôi chỉ nghĩ tới cô gái của tôi. Vậy phải làm gì? Khi đọc, học, tôi không có đó, tôi ở cùng với cô gái của tôi trong tưởng tượng. Và ở cùng với cô gái của tôi, tôi không bao giờ ở cùng cô ấy; tôi lại nghĩ về vấn đề của tôi, về kì thi đang tới gần. Cho nên mọi thứ đã trở thành đống lộn xộn.”

Đây là cách mọi người đã trở thành lộn xộn, không chỉ cậu trẻ kia. Trong khi ở văn phòng bạn nghĩ về nhà; khi ở nhà bạn lại ở văn phòng. Và bạn không thể làm được điều thần kì như thế. Khi ở nhà bạn có thể chỉ ở nhà thôi, bạn không thể ở văn phòng được. Và nếu bạn ở văn phòng, bạn không lành mạnh, bạn mất trí. Thế thì mọi thứ chen vào mọi thứ khác. Thế thì không cái gì rõ ràng. Và tâm trí này là vấn đề.

Khi đang kéo nước từ giếng, mang nước từ giếng, nếu bạn đơn giản làm hành động đơn giản này, bạn là phật. Bao nhiêu lần thế rồi, nếu bạn đi tới Thiền sư và hỏi họ, “Thầy làm gì vậy? Sadhana của thầy là gì? Thiền của thầy là gì?” họ sẽ nói, “Khi cảm thấy buồn ngủ, chúng ta ngủ. Khi cảm thấy đói, chúng ta ăn. Và có vậy thôi, không có sadhana khác.” Nhưng điều này là rất gian nan. Nó có vẻ đơn giản: nếu trong khi ăn bạn chỉ ăn, nếu trong khi ngồi bạn chỉ ngồi – không làm bất kì cái gì khác, nếu bạn có thể vẫn còn với khoảnh khắc và không chuyển đi xa khỏi nó, nếu bạn có thể được hội nhập với khoảnh khắc này không tương lai, không quá khứ, nếu khoảnh khắc này bây giờ là sự tồn tại duy nhất, thế thì bạn là phật. Chính tâm trí này trở thành tâm phật.

Khi tâm trí bạn lang thang, đừng cố dừng nó lại. Thay vì thế, trở nên nhận biết về bầu trời. Khi tâm trí lang thang, đừng cố dừng nó lại, đừng cố mang nó tới điểm nào đó, tới sự tập trung nào đó – không! Cho phép nó lang thang, nhưng không chú ý gì mấy tới việc lang thang – vì ủng hộ hay chống đối, bạn vẫn còn bị liên quan tới việc lang thang.

Nhớ bầu trời, cho phép việc lang thang, và chỉ nói, “Được, đó chỉ là giao thông trên đường. Nhiều người đang đi theo cách này cách nọ. Cùng giao thông đó đang diễn ra trong tâm trí. Mình chỉ là bầu trời, không là mây.” Cảm nó đi, nhớ nó, và vẫn còn trong nó. Sớm hay muộn bạn sẽ cảm thấy rằng mây đang chậm dần lại và có khoảng hở lớn hơn giữa các đám mây. Chúng không tối thế, không đậm đặc thế. Tốc độ đã chậm lại, và khoảng hở có thể được thấy, và bầu trời có thể được nhìn vào. Liên tục cảm thấy bản thân bạn như bầu trời và không là mây. Sớm hay muộn, một ngày nào đó, vào khoảnh khắc đúng nào đó khi hội tụ của bạn đã thực sự đi vào trong, mây sẽ biến mất và bạn là bầu trời, bầu trời thuần khiết như bao giờ, bầu trời trinh nguyên như bao giờ.

Một khi bạn biết sự trinh nguyên này, bạn có thể quay lại với mây, với thế giới của mây. Thế thì thế giới đó có cái đẹp riêng của nó. Bạn có thể đi trong nó, nhưng bây giờ bạn là người chủ. Thế giới không xấu; thế giới như người chủ mới là vấn đề. Với bạn như người chủ, bạn có thể đi vào trong nó. Thế thì thế giới có cái đẹp của riêng nó. Nó đẹp, nó đáng yêu, nhưng bạn cần biết rằng cái đẹp đó và cái đáng yêu đó như người chủ bên trong.

-ST-