VÔ VI
Giọng và tiếng cùng hoạ,
Trước và sau cùng theo
Vậy nên hiền nhân:
Dùng vô vi mà xử sự…
Đây là điều Lão Tử gọi là vô vi: hiền nhân xử trí
mọi sự mà không hành động. Có các khả năng – một: trong hành động mà quên mất
vô hành động. Bạn sẽ là người thế giới này. Khả năng thứ hai: vứt bỏ hành động,
đi lên Himalayas và vẫn còn vô hành động. Bạn sẽ là người thế giới khác. Khả
năng thứ ba: sống trong bãi chợ nhưng không cho phép chợ sống trong bạn. Hoạt động
mà không trong trạng thái hoạt động, di chuyển nhưng vẫn còn bất động bên
trong.
Tôi đang nói với bạn và có im lặng bên trong tôi –
tôi đang nói và không nói cùng nhau. Di chuyển mà không di chuyển. Hành động mà
không hành động. Nếu vô hành động và hành động có thể gặp nhau, thế thì sự hài
hoà nảy sinh. Thế thì bạn trở thành một hiện tượng đẹp – không đẹp chống lại xấu,
mà đẹp vốn bao hàm cả xấu nữa.
Bạn hãy đi tới bụi hồng. Hãy thấy hoa và gai.
Nhưng gai đó không chống lại hoa, chúng bảo vệ nó. Chúng canh gác quanh hoa: an
ninh, biện pháp an toàn. Trong một con người đẹp thực sự, trong con người hài
hoà thực sự, không cái gì bị bác bỏ cả. Bác bỏ là chống lại sự tồn tại. Mọi thứ
nên được hấp thu. Đó là nghệ thuật. Nếu bạn bác bỏ, điều đó chỉ ra bạn không phải
là nghệ sĩ. Mọi thứ nên được hấp thu, được dùng. Nếu có đá trên đường thì đừng
cố gắng bác bỏ nó, hãy dùng nó làm bậc thang đá bước lên.
Vậy nên hiền nhân này:
Dùng vô vi mà xử sự…
Ngài không trốn lên Himalayas. Ngài vẫn còn trong
thế giới này. Ngài xử sự nhưng không có hành động nào. Ngài không tích cực bên
trong, hành động vẫn còn ở bên ngoài. Tại trung tâm ngài vẫn còn bất hoạt. Đó
là điều Lão Tử gọi là vô vi – tìm ra trung tâm của cơn xoáy lốc. Cơn xoáy lốc
là ở bên ngoài nhưng trong trung tâm không cái gì chuyển động, không cái gì khuấy
động.
…Dùng bất ngôn mà dạy dỗ;
Tại đây tôi đang thuyết giảng cho các bạn học thuyết
không lời. Bạn sẽ nói tôi đang dùng lời. Vâng, tôi đang thuyết giảng… không lời,
bởi vì sâu bên trong tôi không lời nào nảy sinh. Nó là dành cho bạn, không phải
cho tôi, lời là dành cho bạn, nó không dành cho tôi. Tôi dùng nó; tôi không bị
nó dùng, nó không chất đầy tôi. Khoảnh khắc tôi không nói với bạn thì tôi không
nói gì hết cả. Tôi chưa bao giờ nói với bản thân mình, không có việc nói chuyện
bên trong. Khi tôi không nói thì tôi im lặng, còn khi tôi nói thì im lặng không
bị quấy rối, im lặng vẫn còn không bị động tới.
Dùng bất ngôn mà dạy dỗ;
Để cho mọi vật nên mà không cản
Ngài chưa bao giờ trốn chạy. Ngài chưa bao giờ bác
bỏ. Ngài chưa bao giờ từ bỏ. Và đó là ý nghĩa của tính chất sannyas của tôi. Từ
sannyas có nghĩa là từ bỏ, nhưng tôi không thuyết giảng từ bỏ. Thế thì tại sao
tôi lại gọi bạn là sannyasins? Tôi gọi bạn là sannyasins theo nghĩa của Lão Tử:
từ bỏ vậy mà không từ bỏ, vẫn còn trong thế giới nhưng vậy mà lại ở ngoài nó –
đây là sự gặp gỡ của các cái đối lập. Cho nên tôi không bảo bạn ra đi, vứt bỏ,
rời bỏ gia đình mình. Không cần thiết. Bạn vẫn ở đấy, bạn ở đấy toàn bộ, nhưng
sâu bên dưới một cái gì đó vẫn còn ở trên, siêu việt – bạn chớ quên điều đó.
Khi bạn ở cùng với vợ bạn, hãy ở cùng với vợ đi, và cũng cùng với bạn nữa. Đó mới
là vấn đề. Nếu bạn quên mất bản thân mình và bạn chỉ ở với vợ mình, thì bạn là
người phàm tục. Thế thì chẳng chóng thì chầy bạn sẽ trốn đi, bởi vì điều đó sẽ
tạo ra nhiều khốn khổ trong cuộc sống tới mức bạn sẽ muốn bỏ đi và từ bỏ và đi
lên đồi núi. Cả hai đều cực đoan. Và chân lí thì chẳng bao giờ cực đoan. Nó là
trong cả hai và không trong cả hai.
Để cho mọi vật nên mà không cản
Tạo ra mà không chiếm đoạt
Bạn hãy yêu lấy con mình, nhưng đừng sở hữu chúng.
Hãy yêu vợ mình và chồng mình, nhưng đừng sở hữu họ. Khoảnh khắc bạn sở hữu… bạn
không biết: sâu bên dưới bạn đã bị sở hữu rồi. Người sở hữu là vật bị sở hữu. Đừng
sở hữu – bởi vì việc sở hữu cố gắng phá huỷ trung tâm của người khác, và người
khác sẽ không cho phép bạn làm điều đó. Và nếu bạn cố gắng phá huỷ trung tâm của
người khác, thì trong chính nỗ lực đó trung tâm của bạn sẽ bị phá huỷ. Thế thì
sẽ chỉ có xoáy lốc và không có trung tâm. Hãy hiện hữu trong thế giới và vậy mà
không trong nó. Một cái gì đó sâu trong bạn siêu việt lên, vẫn còn nổi trong bầu
trời – gốc rễ trong đất, cành vươn lên trời.
Tạo ra mà không chiếm đoạt
Làm mà không cậy công;
Thành công mà không ở lại.
Ngài đơn giản sống, như một phần của cái toàn thể
– làm sao ngài có thể kể công được? Ngài đơn giản sống như một phần của sự thống
nhất hữu cơ này, sự tồn tại này, cái như vậy thế này. Ngài là một phần của nó;
làm sao ngài có thể kể công? Làm sao một con sóng có thể kể công gì? Sóng chỉ
là một phần của đại dương.
Làm mà không cậy công;
Thành công mà không ở lại.
Vì không ở lại
Nên không bị bỏ đi
Đây là logic ngớ ngẩn của Lão Tử. Ngài tuyệt đối
logic, nhưng ngài có logic riêng của mình. Ngài nói:
Vì không ở lại
Nên không bị bỏ đi
Nếu bạn đòi hỏi, thì việc đòi hỏi đó có thể bị bác
bỏ; nếu bạn không đòi hỏi, làm sao việc đòi hỏi – vốn chưa được đưa ra chút nào
– có thể bị bác bỏ? Nếu bạn cố gắng là ai đó trong thế giới này, thì điều đó có
thể được chứng minh rằng bạn là không ai cả. Điều đó sẽ được chứng minh, bởi vì
mọi người đều đang cố gắng là ai đó và mọi người đều là kẻ cạnh tranh trong đòi
hỏi đó. Nhưng nếu bạn không đòi hỏi, thì bạn vẫn còn là không ai cả – làm sao
điều này có thể bị bác bỏ? Trong tính không ai cả của bạn, bạn trở thành ai đó,
và không ai có thể bác bỏ điều đó và không ai có thể cạnh tranh với điều đó.
Nếu bạn cố gắng được thắng lợi thì bạn sẽ bị thất
bại. Bạn hãy hỏi tất cả các Alexanders và Napoleons và Hitlers: nếu bạn cố gắng
được thắng lợi thì bạn sẽ bị thất bại. Lão Tử nói: Đừng cố gắng được thắng lợi,
thế thì không ai có thể đánh bại được bạn. Một logic rất tinh vi, logic của bản
thân cuộc sống: không đòi hỏi, và việc đòi hỏi của bạn được hoàn toàn đáp ứng;
không cố gắng được thắng lợi, và thắng lợi của bạn là tuyệt đối; không cố gắng,
và tất cả những gì bạn có thể cố gắng, sẽ tự nó tới với bạn, theo cách riêng của
nó.
Người không đòi hỏi điều gì, người không cố gắng để
thành công theo bất kì cách nào, người không nỗ lực để bất kì tham vọng nào được
hoàn thành, thì bỗng nhiên thấy rằng tất cả mọi việc đều được hoàn thành – bản
thân cuộc sống tới người đó để chia sẻ các bí mật của nó, để chia sẻ sự giầu có
của nó. Bởi vì người vẫn còn không đòi hỏi thì trở thành trống rỗng; trong cái
trống rỗng đó cuộc sống cứ đổ các bí mật và sự giầu có của nó ra.
Cuộc sống ghét cay ghét đắng chân không. Nếu bạn
trở thành trống rỗng thì mọi thứ sẽ tới theo cách của riêng nó. Cố gắng, bạn sẽ
thất bại; không cố gắng, thành công là tuyệt đối chắc chắn. Tôi không nói rằng
nếu bạn muốn thành công thì đừng cố gắng – không, tôi không nói điều đó. Nó
không phải là kết quả, nó là hậu quả. Và bạn phải hiểu sự khác biệt giữa kết quả
và hậu quả. Khi bạn nghe Lão Tử hay nghe tôi, tất nhiên bạn hiểu cái logic là nếu
bạn cố gắng để được thành công, thì bạn sẽ bị thất bại bởi vì có cả triệu kẻ cạnh
tranh. Làm sao bạn có thể thành công trong cái thế giới cạnh tranh này? Không
ai đã từng thành công cả. Mọi người đều thất bại. Và mọi người thất bại hoàn
toàn, không có ngoại lệ. Và thế rồi Lão Tử nói rằng nếu bạn không cố gắng để
thành công, thì bạn sẽ thành công. Tâm trí bạn trở nên tham lam, và tâm trí bạn
nói: Điều đó là phải rồi! Vậy đây là cách để thành công! Mình sẽ không đòi hỏi,
mình sẽ không tham vọng để cho tham vọng của mình có thể được hoàn thành. Bây
giờ điều này lại đang đòi hỏi một kết quả. Bạn vẫn còn như cũ – bạn đã bỏ lỡ
Lão Tử hoàn toàn.
Lão Tử đang nói rằng nếu bạn vẫn còn không có bất
kì đòi hỏi nào, không kể công gì, danh vọng, tên tuổi, thành công, tham vọng,
thế thì xem như một hậu quả, thành công lại có đó, thắng lợi có đó. Toàn thể sự
tồn tại dồn vào cái trống rỗng của bạn; bạn được hoàn thành. Đây là hậu quả,
không phải kết quả. Kết quả là khi bạn ham muốn nó; hậu quả là khi bạn thậm chí
không nghĩ về nó, không có ham muốn, không suy nghĩ về nó. Cái luật đó được gọi
là Đạo.
Vì không ở lại
Nên không bị bỏ đi
Bạn hãy hiểu Lão Tử. Và hãy hiểu cái tham lam bên
trong của mình. Bởi vì tham lam có thể nói… Điều đó xảy ra hàng ngày, gần như mọi
ngày – mọi người tới tôi và tôi bảo họ: Hãy thiền đi, nhưng đừng đòi hỏi kết quả.
Họ nói: Nếu chúng con không đòi hỏi kết quả, thì liệu chúng có xảy ra không?
Tôi nói: Có, chúng sẽ xảy ra, nhưng đừng yêu cầu chúng. Cho nên họ nói được. Thế
rồi sau vài ngày họ tới và họ nói: Chúng con đã chờ đợi và chúng đã không xảy
ra mãi cho tới giờ.
Bạn bỏ lỡ vấn đề. Bạn không thể chờ đợi được. Bạn
có thể đợi kết quả; bạn không thể đợi hậu quả. Hậu quả chẳng liên quan gì tới bạn
hay sự chờ đợi của bạn. Nó là một phần của luật bên trong nhất. Nó xảy ra theo
cách riêng của nó. Bạn thậm chí không cần phải đợi, bởi vì ngay cả trong chờ đợi
– là ham muốn. Và nếu ham muốn có, thì hậu quả sẽ không bao giờ xảy ra. Không
ham muốn và nó xảy ra. Không hỏi và nó được trao. Jesus nói: Hãy hỏi, và điều
đó sẽ được trao. Hãy gõ cửa và cửa sẽ được mở ra. Lão Tử nói: Không hỏi, và nó
sẽ được trao. Không gõ, và cửa bao giờ cũng vẫn còn để mở – chỉ nhìn!
Và tôi nói với bạn: Lão Tử đi sâu nhất, không ai
đã từng đi sâu hơn. Lão Tử là chìa khoá vĩ đại nhất. Nếu bạn hiểu ngài, thì
ngài là chìa khoá chủ; bạn có thể mở tất cả mọi ổ khoá vốn tồn tại trong cuộc sống
và sự tồn tại. Bạn hãy cố gắng hiểu ngài. Và sẽ dễ dàng cho bạn nếu bạn không
đòi hỏi bất kì kết quả nào từ việc hiểu biết này. Chỉ tận hưởng việc hiểu biết
đó. Chỉ tận hưởng sự kiện là bạn đang trên cuộc hành trình với lão già này. Lão
già này là đẹp – không chống lại cái xấu; lão già này là trí huệ – không chống
lại ngu ngốc; lão già này là chứng ngộ – không chống lại việc chưa chứng ngộ
hay người chưa chứng ngộ. Lão già này là toàn bộ. Bạn tồn tại trong ngài, và
chư phật cũng vậy. Ngài là cả hai. Và nếu bạn có thể hiểu ngài, thì chẳng còn lại
cái gì để được hiểu nữa. Bạn có thể quên các Mahavira, các Phật, các Krishna –
Lão Tử một mình là đủ. Ngài là chiếc chìa khoá chủ.
-ST-