TINH HOA GIÁO DỤC 1
HIỂU BIẾT VỀ CON NGƯỜI, BIẾT CÁCH GIÁO DỤC HIỆU QUẢ
Bảy tiếng sau khi chết, bộ não thiên tài Albert Einstein đã được lấy ra khỏi hộp sọ. Ngày nay, tại Trường Đại học California Hoa Kỳ, đứng đầu là Giáo sư, Tiến sĩ Marian Diamond, phụ trách nghiên cứu để tìm ra sự khác nhau cơ bản trong cấu tạo não một người bình thường và một thiên tài. Bí mật cũng dần được hé mở. Họ phát hiện ra rằng một thiên tài có nhiều nơ-ron liên kết với nhau bên trong não hơn so với người bình thường. Điều đó có nghĩa, người có các nơ-ron liên kết với nhau trong não càng nhiều càng thông minh và ngược lại.
Vậy các nơ-ron được liên kết với nhau như thế nào? Giữa các tế bào nơ-ron được liên kết với nhau bởi sợi trục, khi nhận được thông tin, sẽ có dòng điện rất nhẹ phát sinh và truyền đến các nơ-ron khác thông qua sợi trục (đây chính là tư duy của chúng ta). Nếu không có các sợi trục, tín hiệu điện thông tin sẽ không được truyền đi. Đồng thời, nó cũng làm phần đầu của sợi trục to ra, phần đầu liên kết hay còn gọi là xi-náp và nếu thường xuyên có các thông tin truyền qua, các xi-náp sẽ phát triển to ra. Các xi-náp sẽ liên kết với các xi-náp khác tạo thành liên kết của các nơ-ron với nhau. Ngược lại, những xi-náp không thường xuyên có thông tin truyền qua sẽ dần teo lại và biến mất, đồng nghĩa với việc các nơ-ron trong não không liên kết được với nhau.
Nguyên nhân và nguồn gốc của sự khác nhau này từ đâu? Thực ra, trừ một số trường hợp đặc biệt, não trẻ em sinh ra hầu hết đều không có sự chênh lệch quá lớn về các tế bào nơron, sự khác nhau giữa các tế bào nơ-ron sẽ thể hiện rõ nhất khi chúng trưởng thành: “Hệ thống dày đặc tế bào nơ-ron được liên kết bởi các sợi trục trong não, bắt đầu phát triển trong giai đoạn cuối của thai nhi và lớn lên mạnh mẽ sau khi trẻ được sinh ra”. Lúc này, não của trẻ em có cấu tạo nơ-ron rất phức tạp, tương đương não của một thiên tài. Nhưng sự phát triển tế bào nơ-ron chỉ tiếp diễn cho đến sau khi sinh mười tháng tuổi, từ đó sẽ giảm dần và trở lại bình thường cho đến năm sáu tuổi. Đây cũng là giai đoạn phản ứng gây ra sự khác nhau đặc trưng giữa chúng ta và thiên tài.
Có thể hiểu rằng, có càng nhiều các tế bào liên kết nơ-ron càng tốt, muốn có nhiều liên kết giữa các nơ-ron, cần cho trẻ càng nhiều tác nhân kích thích đến năm giác quan, trẻ sẽ dung nạp được đa dạng nguồn thông tin. Điều này định ước rằng, từ lúc lọt lòng cho đến sáu tuổi là một quãng thời gian đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển chung và bên trong mỗi đứa trẻ đều tiềm ẩn khả năng vô hạn. Việc của chúng ta là làm sao, để đánh thức được những thiên tánh đã sẵn có trong người mỗi trẻ.
Như nhà khoa học người Nga Ivan Petrovich Pavlov từng nói: “95% tiềm năng phát triển của con người tập trung trong giai đoạn từ 0 đến 5 tuổi, chỉ có 5% sẽ được phát triển trong suốt thời gian còn lại của cuộc đời, và trẻ sơ sinh ra đời đến ngày thứ ba mới bắt đầu dạy dỗ thì đã trễ hai ngày.”
Nắm bắt được quá trình phát triển não bộ của con người khi còn nhỏ, trong những thập niên gần đây, người ta bắt đầu phát triển và xây dựng một phương pháp giáo dục hoàn toàn mới với tên gọi “Giáo dục sớm”. Giáo dục sớm hay nói cách khác, trẻ em càng nhỏ càng cần chú ý quan tâm giáo dục, là bước ngoặt trong cải cách và phát triển giáo dục nhân loại. Tuy nhiên, còn có những nhầm tưởng sai lầm trong định hướng, phương pháp thực hiện nhiều chỗ chưa hợp lý. Do đó, cũng chính trong thời gian này rất nhiều nhà khoa học, các chuyên gia, các nhà tâm lý học, nhiều phụ huynh phản đối. Vì cho rằng giáo dục sớm làm già hóa đứa trẻ, đánh mất tuổi thơ, ảnh hưởng khó lường đến với tâm sinh lý trẻ em.
Trước hai luồng thông tin trái chiều đó, tôi cho rằng tiến hành giáo dục sớm cho trẻ rất quan trọng, nhưng làm sao để tránh được những sai lầm khi giáo dục sớm cũng là vấn đề quan trọng không kém.
Đầu tiên chúng ta cần có cái nhìn tổng quan của một nền giáo dục toàn vẹn rồi mới có thể đi vào từng chi tiết. Mà ở đây giáo dục sớm là một phần chi tiết của một bức tranh hoàn thiện. Khi có cái nhìn tổng quan, chúng ta hiểu được ý nghĩa của giáo dục sớm là gì, từ đó mới đi vào cái chi tiết bên trong, phát triển nó trong tổng quan bao trùm. Nếu không hiểu được như vậy, coi giáo dục sớm là một quá trình hoàn toàn đơn lẻ, độc lập mà không xem xét các khía cạnh còn lại, thì chúng ta mãi mãi sẽ đi vào ngõ cụt trong giáo dục sớm và lại tạo ra những “sản phẩm lỗi”. Hơn nữa, chúng ta cần xác định rõ ngay từ đầu giáo dục con người là giáo dục cái gì? Đích đến cuối cùng của sự giáo dục là hướng cho con người như thế nào? Có rất nhiều vấn đề, câu hỏi được đặt ra tại đây và hãy cùng nhau đi tìm câu trả lời.
(Còn nữa)
Trần Huy Toàn
