TINH HOA GIÁO DỤC 26 (PHẦN 5)

PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC CHO TRẺ TRONG KỶ NGUYÊN MỚI, LỐI THOÁT CHO NỀN GIÁO DỤC HIỆN HÀNH

V. TÂM THỨC NGƯỜI GIÁO VIÊN CẦN HƯỚNG ĐẾN

Nhiệm vụ của người thầy ở đây nuôi dưỡng tính độc lập thông qua sự hiểu biết các giai đoạn phát triển của trẻ nhỏ, xa dần sự ảnh hưởng của người thầy, thăng hoa bản năng tự học của trẻ. Người thầy cung cấp môi trường thuận lợi học tập cho học trò, nhưng không can thiệp vào quá trình nhận thức của trẻ. Người thầy cần từ bỏ khái niệm tin và chịu trách nhiệm cho trẻ học được một điều gì đó nhất định vào một thời điểm cụ thể. Mà việc học của trẻ còn phụ thuộc vào quá trình tự nhận thức của mỗi em, đó cũng là định hướng của giáo dục thuận tự nhiên. Bởi vì, còn giữ lối suy nghĩ như vậy thì họ tiến bộ đến đâu chăng nữa, họ vẫn phải sử dụng các biện pháp cưỡng chế, ép buộc, gian lận, gây áp lực để khiến trẻ làm được điều họ mong muốn. Thay đổi được cách suy nghĩ và giảng dạy, lối học chay, tình trạng quá tải, thì tâm lý lo sợ sự trừng phạt từ phía người thầy nếu như trẻ không lĩnh hội đủ khối lượng kiến thức nào đó vào một thời điểm nhất định và không đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của người thầy sẽ không còn nữa, trả lại được cho trẻ niềm vui, hạnh phúc khi đến trường.

Ở đây không can thiệp không có nghĩa là gạt bỏ hoàn toàn ảnh hưởng của người thầy, có điều việc ảnh hưởng ấy giống như hỗ trợ, mà ở đó trò được đóng vai trò chủ động và thầy cũng là một người học. Tất nhiên, không có hệ thống giáo dục nào mà không có những hình thức này hay hình thức kia gây áp lực lên cá nhân. Có điều phương pháp sư phạm cần cố gắng giảm thiểu áp lực ấy, tăng cường sự kết hợp lợi ích cá nhân với yêu cầu cần có của đào tạo.

Giáo dục đi theo tâm thức người thầy, nhưng kết quả giáo dục đi theo sự phát triển của trẻ em.

Phương pháp dạy học truyền thống được duy trì qua nhiều thế hệ lấy hoạt động của người thầy làm trung tâm, người thuyết trình, diễn giảng, là “kho tri thức” sống, học sinh là người nghe, nhớ, ghi chép và suy nghĩ theo. Thầy là chủ thể, tâm điểm, học sinh là khách thể, phương pháp giảng dạy này không còn phù hợp, đặc biệt trong thời đại công nghệ 4.0 ngày nay. Bởi vì trong một thế giới như hiện tại, trẻ không cần thầy nhồi nhét cho chúng thêm thông tin, bọn trẻ hiện nay đã được nhận quá nhiều thông tin từ thế giới qua nhiều phương tiện cung cấp như sách, báo, internet,... Thay vào đó, cái chúng cần là khả năng phân loại, sự khác biệt giữa những gì quan trọng và không quan trọng, và trên hết là có thể kết nối những mẫu thông tin rời rạc thành một bức tranh rõ ràng hơn phản ánh về thế giới. Để từ đó trẻ có được nguồn thông tin chất lượng, kết hợp với bộ óc sáng tạo tuyệt vời sẽ cho ra đời những kiến thức tiến bộ hơn trong tương lai. Chúng ta muốn con mình dành cả đời để tiếp thu thật thứ đã có, hay muốn nó tìm kiếm và tạo ra những giá trị mang ý nghĩa thật sự? Suy cho cùng, kiến thức cũng chỉ là điều kiện cần của cuộc sống, chỉ thật sự có giá trị nếu giúp ích được cho con người. Đừng làm nô lệ của kiến thức.

Giáo dục hiệu quả nên là quá trình giáo dục đa phương, chứ không phải chỉ tác động đơn phương lên trí tuệ của đứa trẻ. Là quá trình hoạt động tích cực, chứ không phải thụ động tiêu hóa những kiến thức mà người ta thông tin tới nó. Đó là một kiểu nhà trường mới không phải như nơi ban phát chân lý và yêu cầu học thuộc, thấm nhuần, mà là môi trường mở về tri thức, tự do tư tưởng, nơi cả thầy và trò, cũng như trò và trò cùng học hỏi lẫn nhau, cùng trao đổi, phản biện.

Về bản chất, không có sự giáo dục nào cao hơn là tự giáo dục, dù ở cấp độ nào đi nữa.

Ngôi trường như vậy sẽ không xuất hiện những hình ảnh trước đây, hình ảnh người thầy tự cho mình hoặc đứng ở vị trí đầy uy quyền và đòi hỏi sự kính trọng từ phía học trò. Mọi sự kính trọng chân thành xuất phát từ nội tâm chứ không phải sự lặp đi lặp lại của nghi thức hay tuân theo một kỷ luật nhất định, đó chỉ là hình thức, lễ nghi bên ngoài, chỉ là sự dối trá, hình thành nên thói đạo đức giả xuất phát từ sự sợ hãi, ràng buộc. Con người không ai thích điều làm họ sợ hãi, nên giáo dục dựa trên căn bản của quyền uy, đe dọa không bao giờ là sự giáo dục chân chính. Một người thầy theo đúng nghĩa không phải người có nhiều kiến thức hay ăn nói lưu loát, mà nên là người bạn đồng hành cùng trẻ. Dìu dắt các em với sự tôn trọng xuất phát từ hai phía, chứ không phải dựa vào một uy quyền nào đó để áp chế nó.

Một người thầy giỏi cần biết đặt mình vào địa vị của đứa trẻ để cùng phát triển, học hỏi, thấu hiểu, đi sâu vào những vấn đề khó khăn của nó, nhìn ngắm mọi việc xuyên qua lăng kính của trẻ và toàn tâm hiến mình cho giáo dục đứa trẻ ấy. Nếu vị thầy không tiếp xúc mật thiết với trẻ như thế, thì mọi sự dạy bảo chỉ là sự hời hợt bên ngoài. Một sự lặp đi lặp lại những kiến thức chết, rồi để mặc cho những đứa trẻ loay hoay với khó khăn, sợ hãi, bất ổn, từ đó tạo nên những hố sâu ngăn cách chúng ta với nhau.

Trẻ em không cần người thầy, cô phải có học vị nhiều, bằng cấp cao. Điều chúng cần ở người thầy, cô là một trái tim chan chứa tình yêu thương.

Hoàng Yến

Trần Huy Toàn