TINH HOA GIÁO DỤC 28

VẬN DỤNG QUY LUẬT ĐỒNG THANH TƯƠNG ỨNG, ĐỒNG KHÍ TƯƠNG CẦU NHẰM CHỦ Ý TÁC ĐỘNG ĐẾN TÂM THỨC TRẺ

Jim Rohn là doanh nhân, tác giả và là nhà diễn thuyết nổi tiếng người Hoa Kỳ cho biết: “Để hấp dẫn những người hấp dẫn, bạn phải là người hấp dẫn. Để hấp dẫn người có sức mạnh, bạn phải là người có sức mạnh. Để hấp dẫn những người trung thành, bạn phải là một người trung thành. Thay vì kiếm những người như thế, hãy thay đổi chính bản thân mình và rồi bạn sẽ hấp dẫn họ.”

Béatrice Vincent nhà văn nữ, người Pháp nói rằng: “Những người làm việc cùng bạn phản ánh thái độ của bạn. Nếu bạn đa nghi, không thân thiện và hạ mình, bạn sẽ nhìn thấy tất cả những đặc điểm không tốt đó dội lại bạn. Nhưng nếu bạn thể hiện những hành vi đẹp nhất, bạn cũng sẽ thấy được những điều tốt đẹp nhất ở những người làm việc chung với bạn.”

Tuy cách thể hiện ngôn ngữ của phương Tây và phương Đông có khác, nhưng ý nghĩa của các câu nói trên đều hướng đến một nội dung và phản ánh hiện thực của một chân lý tồn tại muôn đời qua. Chân lý tồn tại là sự chuyển động. Toàn bộ vũ trụ đều ở trong trạng thái chuyển động, mỗi chuyển động có một tần số nhất định và tần số này là duy nhất, mỗi cá nhân rung động với một tần số riêng. Khi mọi thứ ở trạng thái rung động, đồng nghĩa với việc mọi thứ sẽ tạo ra âm thanh. Câu nói: “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu” phản ánh hiện thực đó.

Đồng thanh tương ứng: “Vật lý học cũng có thể giải thích được khái niệm này, rằng những vật phát ra tần số giống nhau sẽ bắt được sóng của nhau. Hiểu nôm na là những người hay vật có cùng tần số năng lượng sẽ cảm nhận kết nối, và có thể liên kết chặt chẽ với nhau, có khả năng cộng hưởng tạo ra xung động sóng mạnh hơn rất nhiều.”

Đồng khí tương cầu: “Đồng khí có nghĩa là có ý chí giống nhau, tương cầu có nghĩa là cùng tìm cầu nhau. Tức là khi cùng khí chất, phẩm chất thì tìm gặp thu hút nhau. Ý câu này có nghĩa là những người hay vật có cùng bản chất, tính khí, ý chí giống nhau họ tự nhiên sẽ có khuynh hướng tụ tập, tìm đến kết hợp với nhau và ngược lại.”

Có câu chuyện kể như sau:

Một ngày nọ, Aesop - người kể chuyện ngụ ngôn nổi tiếng, ngồi bên vệ đường gần cổng thành Athens. Một khách bộ hành đi ngang qua đã dừng lại hỏi ông:

“Cư dân thành Athens là người như thế nào, thưa ngài? Hãy cho tôi biết.”

Aesop trả lời: “Anh từ đâu đến và cư dân ở đó là người như thế nào?”

Người khách bộ hành nhăn mặt đáp: “Tôi đến từ Argos và người dân ở đó là những kẻ dối trá, trộm cắp và luôn chửi bới nhau.”

Tôi rất tiếc phải nói với ông rằng ông cũng sẽ gặp những người như vậy ở Athens. Aesop đáp.

Một lúc khác, một khách bộ hành khác đi tới và cũng hỏi Aesop điều tương tự.

Aesop nhắc lại câu hỏi trước đấy; người khách thứ hai vui vẻ đáp: “Tôi đến từ Argos, nơi có những cư dân rất tử tế và thân thiện. Tôi rất tiếc phải rời bỏ nơi đó ra đi.”

Aesop đáp: “Bạn của tôi ơi, tôi rất vui cho anh biết rằng anh cũng sẽ gặp những người tốt đẹp như vậy ở thành Athens này.”

Mỗi người có tần số riêng và thu hút những người có cùng tần số.

Thế giới bên ngoài bạn nhìn thấy, những mối quan hệ, những gì bạn đang có, những trải nghiệm, là sự phản ánh chân thực của thế giới nội tâm bên trong bạn - trong sao ngoài vậy. Nếu bạn cứ mãi sống với những năng lượng tiêu cực, tham lam, đố kị, phán xét, thù hận, toan tính, cuộc đời bạn sẽ xoay quanh những con người, môi trường, tần số rung động thấp như thế. Nếu bạn cảm thấy ngập tình yêu thương, giàu lòng nhân ái, bao dung, hướng thiện, năng lượng tràn đầy như ánh nắng mặt trời, tần số rung động của bạn sẽ lên cao, đi đâu bạn cũng sẽ cảm nhận được điều này. Vì trong lòng bạn như thế nào, cuộc đời bạn sẽ như thế đó. Thiên đường hay địa ngục không nằm ở đâu khác, không nằm ở một thế giới nào khác, cũng không phải chỉ vị trí địa lý mà nằm ngay bên trong bạn, trong không gian tâm hồn của bạn.

Quy luật này chi phối, ảnh hưởng đến tương lai và tác động như thế nào đến giáo dục trẻ? Mọi đứa trẻ rồi cũng lớn, sẽ rời xa vòng tay của bố mẹ, chuyện này thật khó chấp nhận đối với một số người. Nhưng nên như vậy, nếu không muốn nói là cần thiết. Cho đến trước và sau thời điểm đó, bố mẹ thường lo lắng về tương lai con trẻ sẽ trở thành người như thế nào, rồi dùng cái ý cá nhân của mình để tác động đến con như khuyên chúng hãy đi theo con đường này con đường kia, phải trở thành người tốt, người nổi tiếng. Thậm chí nhiều người còn can thiệp trực tiếp vào đời sống, quản lý các mối quan hệ, môi trường trẻ tiếp xúc, nhằm hạn chế tối đa những ảnh hưởng tiêu cực đến với con mình kiểu như: “Con đừng chơi với mấy đứa bạn đó, không tốt đẹp gì đâu. Mẹ cấm con đến chỗ đó. Cắt tóc như vậy, nghe mấy bài nhạc đó không hay ho gì. Con đừng ăn mặc hành động như thế được không. Xã hội bây giờ toàn người xấu con đừng tin ai hết. Con nên đọc sách và chơi với mấy người tử tế.”

Nhưng những gì bạn nói với trẻ, khuyên nhủ, ngăn cấm thường không có tác dụng, không mang đến nhiều hữu ích, nếu không muốn nói là lợi bất cập hại làm cho đứa trẻ cảm thấy khó chịu và chúng sẽ không muốn kết nối với bạn nữa. Trẻ phản ứng như vậy là chuyện hoàn toàn bình thường, do một số nguyên nhân cơ bản như sau:

Nếu bạn để ý rất nhiều người trong chúng ta nuôi dạy con với kinh nghiệm chủ quan, sở thích, bằng ý cá nhân của mình hoặc với nhiều triết lý và phương pháp giáo dục khác nhau, mỗi người ai cũng cho mình là đúng người kia là sai, rồi mặc nhiên tác động lên đứa trẻ. Nhưng không phải ai cũng có cái nhìn tổng quan, tư duy tổng quát, có cách giáo dục khách quan trọn vẹn. Do đó, nhiều người đưa quan điểm chủ quan, hạn chế về mặt tâm thức, đưa trải nghiệm cá nhân vào trong giáo dục nên dẫn đến nhiều bất cập, nuôi dạy con kém hiệu quả, đứa trẻ không hợp tác.

Con người thường trưởng thành và học được những bài học từ trải nghiệm của chính mình, những bài học mà họ có ấn tượng sâu sắc nhất, hằn sâu vào trong tâm trí họ. Điều này thường song hành với một hoàn cảnh cụ thể mà ở đó họ ghi nhận được hình ảnh rõ nét ở trải nghiệm đó và nó mang lại những cảm xúc như hạnh phúc, đau khổ, tổn thương, khi ấy mới thực sự được họ ghi nhớ, chấp nhận. Nên những lời khuyên, dạy bảo lý thuyết thuần túy khi trẻ đã lớn cho dù đúng đi nữa cũng khó mà được trẻ tuân thủ. Hiếm thấy trường hợp nào chỉ đơn thuần qua lời nói, sự khuyên bảo hay ngăn cấm mà có thể khiến người khác ngừng hành vi của mình.

Điều quan trọng nhất, không tương thích với luật vũ trụ “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”. Nếu đứa trẻ đã hình thành một thế giới quan ở đó cái tốt hoặc cái xấu, cái cao thượng hoặc ti tiện, dù là yếu tố nào đã được định hình, ngự trị trong tâm hồn, sẽ chi phối toàn bộ suy nghĩ cũng như hành động của con người nó. Khi bước ra ngoài xã hội mặc cho những lời rao giảng tối thượng từ nhà trường hoặc gia đình, chúng sẽ đi theo tiếng gọi cảm tính của bản thân, để hòa nhập và đồng điệu cái bên trong của nó với cái bên ngoài.

Nếu chúng là người thành thực, thích nghĩ lớn làm lớn, luôn hướng đến cái chân thiện mỹ chúng sẽ tự khắc tìm đến những con người, môi trường tương tự và ngược lại. Phản hồi này rất hợp lẽ tự nhiên, không thể ép buộc, tất cả sự cưỡng cầu chỉ mang lại hậu quả tai hại. Giống như kiểu có một số loài cá sống ở nước sâu, chúng chỉ có thể sống ở mực nước đó, vì chúng đã quen với áp lực dưới độ sâu. Còn một số loài cá sống gần mặt nước, không thể đưa xuống sâu hơn được vì áp lực nước sẽ giết chết chúng. Ngược lại, nếu bạn bắt loài cá ở nước sâu đưa lên gần mặt nước, chúng cũng sẽ không sống nổi.

Vậy nên với trẻ em, môi trường mà chúng đối mặt trong tương lai, người mà chúng sẽ trở thành, phụ thuộc rất lớn vào cách bạn xây dựng tạo lập thế giới quan cho trẻ khi còn nhỏ. Chúng sẽ trực tiếp chịu ảnh hưởng từ môi trường đó và khi những đứa trẻ này lớn lên, các trải nghiệm lặp đi lặp lại trong quá khứ sẽ hình thành nên một phần thế giới quan của chính mình.

Rất nhiều đứa trẻ từ ngày lọt lòng mẹ đến nay chỉ nghe thấy toàn âm thanh chua chát, tiếng chửi rủa của bố mẹ, anh em, hàng xóm, tiếng quở trách, chê bai, phán xét mỗi khi làm gì đó không đúng hoặc mắc phải lỗi lầm nào đó, tiếng thét đau đớn của những con vật bị giết, lời nói thô tục, hành động lỗ mãng từ bố mẹ và những người xung quanh. Một người sinh ra và lớn lên trong môi trường chỉ biết có bạo lực, đấu tranh, giành giật, so sánh, đố kị thì văn hóa, đạo đức hay lương tâm chỉ là những khái niệm xa vời. Tư tưởng chỉ quẩn quanh mấy câu chuyện mua sắm áo quần thời trang, tán tỉnh cô này, chàng kia, săm soi mấy chiếc xe, món ăn tinh thần nghèo nàn, suốt ngày chỉ biết nhậu món gì rồi đêm nay nhảy ở đâu, quanh quẩn bên mấy câu chuyện trong mục rao vặt trên mạng xã hội, xem mấy bộ phim Hàn Quốc khóc sướt mướt. Ắt hẳn khi lớn lên sẽ có môi trường, âm thanh, hình ảnh tương thích với tần số rung động cảm nhận của chúng. Lúc này thế giới quan bên trong đã được hình thành, chúng sẽ tìm đến môi trường bên ngoài phù hợp với bên trong để có được sự đồng điệu. Khi đó mọi ngăn cấm và cố gắng để thay đổi hành động từ bên ngoài thường sẽ không hiệu quả.

Ngược lại, khi trẻ còn nhỏ thế giới quan chưa định hình rõ ràng bạn chủ động xây dựng cho trẻ một môi trường thật xứng đáng, mà ở đó trẻ có thể nghe thấy những lời nói, hành vi ứng xử thể hiện sự tôn trọng. Được nghe những câu chuyện về nhân quả, tình yêu thương giữa con người với con người, giữa người với vật. Được đắm mình trong những bản giao hưởng thanh nhẹ, có chiều sâu, tràn đầy sức sống như của Mozart, Beethoven. Những bản nhạc mang đầy từ bi và trí tuệ, ngập tràn lai láng tình yêu của Thiên Chúa, những bản nhạc có tần số rung động cao từ 500 đến 700Hz trở lên. Giúp trẻ biết cảm nhận được nỗi đau của người khác, biết đặt mình vào vị trí của người khác để suy xét. Tìm hiểu về cuộc đời và học hỏi tư tưởng vĩ đại của Lão Tử, Khổng Tử, Phật Thích Ca, Chúa Giê-su,... học được lòng trắc ẩn như của Mẹ Teresa. Bạn chủ động khơi dậy cho trẻ hoài bão để thực hiện, một ước mơ để chúng hướng đến.

Tóm lại, bạn gieo vào trong trái tim tâm hồn trẻ em, sự vĩ đại, cái đẹp, cái chân thiện mỹ, vẽ cho trẻ một bức tranh thật tuyệt vời. Khi các yếu tố này đã được định hình vào thế giới quan của trẻ trong những năm tháng đầu đời, lớn lên theo quy luật đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu, trẻ sẽ đi tìm con người, môi trường tương xứng với nội tâm bên trong lòng chúng, tự khắc sẽ miễn nhiễm với môi trường ngược lại.

Tần số càng cao, sẽ cộng hưởng với trí tuệ càng vĩ đại. Tần số vốn không có giới hạn, nên sự tiến hóa của chúng ta cũng vô cùng tận.

Từ quy luật trên, đưa ra cho chúng ta một số vấn đề như sau.

I. TRẺ HỌC TRONG VÔ THỨC NHƯNG NGƯỜI DẠY NÊN CÓ Ý THỨC

Có hai từ chỉ ra cách một đứa trẻ bước vào mối quan hệ với môi trường của nó đó là bắt chước và hình mẫu. Không ở độ tuổi nào trong đời mà nhận định này đúng đắn hơn trong giai đoạn đầu của tuổi thơ từ 0 đến 7 tuổi, có gì diễn ra trong môi trường vật lý đứa trẻ sẽ bắt chước và trong quá trình bắt chước, các cơ quan vật lý sẽ được khuôn đúc thành những hình dạng trở nên vĩnh viễn.

Môi trường vật lý phải được hiểu theo nghĩa rộng nhất có thể hình dung, nó bao gồm không chỉ những vật chất xung quanh đứa trẻ mà còn mọi thứ diễn ra trong môi trường của chúng, tất cả có thể cảm nhận bằng các giác quan có thể tác động từ không gian vật lý bao quanh lên những năng lực bên trong của đứa trẻ. Ở đây là bao gồm mọi hành vi đạo đức hay phi đạo đức, mọi hành vi khôn ngoan hay ngu xuẩn mà đứa trẻ nhìn thấy.

Không phải những rao giảng đạo đức hay khuyên răn thận trọng sẽ ảnh hưởng đến đứa trẻ theo nghĩa này, vì những điều chúng ta dạy như vậy chưa gây được ấn tượng lên trẻ. Đúng hơn chính là những gì người lớn làm trước mặt đứa trẻ hay nói cách khác con người của chúng ta thế nào mới quan trọng. Nếu bạn thánh thiện, giàu lòng nhân ái, tình yêu thương, trí hiểu biết hay ngược lại, điều đó đều sẽ được bộc lộ rõ ràng trong từng cử chỉ, ứng xử của bạn. Tóm lại, mọi thứ chính bản thân bạn làm sẽ được đứa trẻ thừa kế.

Sự phát triển trong tâm hồn, cơ thể, sức khỏe của trẻ nhỏ trong cả cuộc đời về sau phụ thuộc vào cách các bạn hành xử trước mặt chúng. Điều đó có nghĩa rằng người có ảnh hưởng nhất trong cuộc đời con trong những năm đầu đời và mãi về sau không ai khác chính là bạn, bố mẹ những đứa trẻ.

Đứa trẻ thường không nhớ những gì bạn nói, chúng chỉ nhớ những gì bạn làm. Vì lúc này các em chưa sử dụng “trí nhớ ngôn từ”, mà sử dụng “trí nhớ hình ảnh.”

II. KHÔNG PHẢI AI CŨNG YÊU HAY GHÉT CON

Bill Cosby, một diễn viên hài kịch lừng danh của Hoa Kỳ và cũng là tác giả, nhà xuất bản truyền hình, nhạc sĩ, nhà giáo dục và là nhà hoạt động xã hội. Ông đã cho hậu thế một lời khuyên như sau: “Tôi không biết chìa khóa đến thành công là gì, nhưng chìa khóa của thất bại là việc cố gắng làm hài lòng tất cả mọi người.”

Vì theo quy luật “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, dù bạn là ai, có nổi tiếng hay tài năng, thông minh hay lương thiện đến cỡ nào, cũng sẽ có rất nhiều người “tự nhiên” không thích bạn, họ có thể kể ra trăm ngàn lý do để ghét bạn và ngược lại. Cố gắng lấy lòng tất cả thiên hạ là không hiểu quy luật vũ trụ, làm phân tán và hao tổn năng lượng vô ích, làm bạn sống không thực với chính mình, không trọn vẹn trong từng phút giây, điều này sẽ khiến bản thân sớm kiệt sức.

Từ đó nảy sinh ra vấn đề quan trọng, mà người lớn cần giúp đứa trẻ hiểu rõ. Khi các em lên chín, mười tuổi lúc bắt đầu ý thức về hình ảnh cá nhân và cũng là giai đoạn sắp bùng nổ cảm xúc. Một trong những hiểu biết quan trọng, cần trò chuyện để giúp trẻ thấu hiểu con người: “Không phải tất cả mọi người đều ghét bỏ hay yêu mến con.”

Có thể dẫn dắt bằng câu chuyện sau đây để phân tích bài học này cho trẻ hiểu. Một lần, ông Phật đi giáo hóa vùng Bà La Môn, các tu sĩ Bà La Môn thấy đệ tử của mình đi theo ông ấy nhiều quá, nên ra đón đường chửi. Nhưng Phật vẫn đi thong thả, còn họ đi theo… sau chửi.

Thấy ông ấy thản nhiên làm thinh, họ tức giận, chặn lại hỏi:

Ông có điếc không?

Ta không điếc.

Ông không điếc, sao không nghe tôi chửi?

Này tu sĩ Bà La Môn, nếu nhà ông có đám tiệc, thân nhân tới dự, mãn tiệc họ ra về, ông lấy quà tặng họ không nhận thì quà đấy về tay ai?

Quà ấy về tôi chứ ai.

Cũng vậy, ông chửi ta, ta không nhận thì thôi.

Ông Phật hiền lành, nhân hậu, từ bi, một lòng thiết tha giúp đời cứu độ ban vui, không nghĩ đến dù chỉ một chút xíu tư lợi cho bản thân vậy mà cũng không ít người ganh ghét, đố kị, nói xấu, hãm hại. Hay như Chúa Giê-su là hiện thân của tình yêu thương, người mà trong từng suy nghĩ, lời nói, hành động thậm chí trong hơi thở, nhịp đập của con tim đều xuất phát từ tình yêu thương chan hòa ban rải đồng đều khắp nơi nơi. Ngài dành cả cuộc đời để đi cứu khổ dân chúng, mang ánh sáng đi khắp bốn phương trời. Nhưng cũng bị nhiều người ghét bỏ, còn bị đồng hương của mình căm giận, hành hung, thậm chí bị cả người Do Thái ném đá và đóng đinh trên cây thập tự giá. Người bình thường như chúng ta đây, càng không thể tránh khỏi những chuyện thị phi như vậy được, nên vấn đề nằm ở cách bạn tiếp nhận và phản ứng.

Cần kể cho con nghe những câu chuyện tương tự, cùng con trao đổi cách tiếp nhận và ứng biến với tình huống trên như thế nào cho ổn thỏa. Bài học là dù con có tốt, tử tế đi nữa, trong cuộc đời này, cũng sẽ gặp không ít người ghét bỏ, không ưa, mắng chửi, nói xấu con, dù con chẳng làm gì họ cả. Nên con không cần phải buồn, đừng phân tâm, cũng đừng tự trách mình, chấp vào mà tự làm tổn thương bản thân. Chỉ cần con kiên trì làm những điều đúng đắn, làm một người lương thiện, chính trực, đừng bao giờ để ngoại cảnh tác động làm thay đổi bản chất tốt đẹp của con là được. Bởi vì, con hãy nhớ rằng: “Không ai hiểu ý nghĩa việc con đang làm hơn chính con”. Như Đức Phật, Chúa Giê-su vậy, những tấm gương sáng cho chúng ta học hỏi. Khi bị người khác ghét bỏ, công kích, vẫn không bận tâm, giải thích, phân bua mà vẫn sống an nhiên, thảnh thơi, kiên trì, bền chí, thực hiện lý tưởng tốt đẹp của mình. Làm được như vậy đứa trẻ sẽ hình thành được cá tính, lập trường và quan điểm cá nhân rõ ràng. Các em sẽ có nền tảng tâm lý vững mạnh làm hành trang vào đời, biết nhìn nhận và khẳng định bản thân đúng cách, biết cách xây dựng các mối quan hệ trong cuộc sống.

III. CHỈ DẪN CON CÁCH TỰ BẢO VỆ KHỎI NHỮNG ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC

Người ta thường nói “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, câu này đúng nhưng nói không đúng cũng không sai. Một đứa trẻ đã hình thành thế giới quan rõ ràng, bản chất tốt, thánh thiện thì dẫu có “gần mực đi nữa, vẫn không trở nên đen”. Bởi vì khi tiếp xúc với những cái xấu, chúng biết cách phân biệt và đối chiếu những yếu tố bên ngoài với những giá trị đã được hình thành từ bên trong, chúng có khả năng phân biệt và chọn lựa giá trị tương xứng với bản thân. Nên ông bà ta cũng có câu “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, tương phản với câu nói trên nhưng không hề đối lập, thậm chí nhờ có bùn nhơ mà từ trong đó lại mọc lên loài hoa sen tuyệt đẹp.

Bùn nhơ tượng trưng cho môi trường không tốt, cũng như các tệ nạn trong xã hội, là một phần của cuộc sống, trẻ em ngày nay lớn lên trong giai đoạn như vậy. Hoa sen mọc lên từ bùn cũng như mục đích của giáo dục là để nở hoa sen, giúp con người từ trong bùn nhơ, tăm tối lộ ra được những phẩm chất tuyệt vời nhất. Chứ không phải là tách đứa trẻ hoàn toàn ra khỏi đó, hoa sen không mọc trên thảo nguyên, mà nó nở hoa trên bùn.

Muốn làm được những việc như đã nói ở trên, sau việc xây dựng một thế giới quan tích cực, giúp trẻ có những hành vi và thói quen tốt. Khoảng 7 đến 8 tuổi trở lên, khi đứa trẻ bắt đầu có khả năng nhận thức, bạn có thể chủ động cho trẻ trải nghiệm tiêu cực trong cái khuôn cho phép mà mình tạo ra để trẻ học hỏi, va đập và trường thành - dùng trược để dưỡng thanh.

Nhiều người hay chê bai, chọc ghẹo, chỉ trích, người khác và họ cũng làm tương tự như thế với trẻ em. Điều này đã vô tình hay cố ý tạo nên một loại ám thị tiêu cực, làm trẻ em dần mất đi sự tự tin, khả năng thể hiện bản thân. Do đó, để có thể miễn nhiễm với những tác nhân tiêu cực này khi con bạn ca hát, múa, kể chuyện hay thể hiện bản thân mình theo cách các em muốn. Bạn sẽ nói với con rằng, bố mẹ sẽ đóng vai những “người xấu” để chê, cười, trêu đùa những lời không hay với con, còn con cứ thể hiện bản thân theo cách của mình không cần để ý xem ai nói gì. Làm như vậy nhiều lần trẻ sẽ quen, vô nhiễm với ám thị tiêu cực, từ đó luôn có niềm tin vào chính mình và thể hiện bản thân theo cách riêng của mình.

Tôi thường dẫn mấy đứa trẻ đi tắm mưa, tắm sông, nhưng có rất nhiều người xung quanh lại phản đối điều đó và cho rằng không tốt, những lần như vậy tôi hỏi: “Các em thấy lời ông bà kia lúc nãy nói có đúng không?”. Các em trả lời: “Tắm mưa, tắm sông không sao cả mà lại còn rất vui”. Lúc này tôi mới giải thích: “Đúng vậy, không sao cả. Các em nhớ rằng lời người lớn, thầy cô, một nhà lãnh đạo, nhà khoa học hay một lãnh tụ tôn giáo nói đều có thể không chính xác, chỉ nghe người khác nói mà tin ngay là mê tín, nhưng không tin là dại khờ. Cách tốt nhất là khi nghe một điều gì đó nên chấp nhận nó, rồi bản thân tự tìm cách trải nghiệm, quan sát để từ đó xem nó có đúng với bản thân mình hay không, chứ không nên dễ dàng chấp nhận một điều gì chưa được bản thân chứng thực”. Đó là cách tôi đã nuôi dưỡng óc phán đoán vững vàng cho đứa trẻ khi đối mặt với quyền uy.

Ở Việt Nam nếu như thành tích học tập không tốt, thường bị nhận xét tiêu cực, bị phủ nhận giá trị của bản thân. Vì vậy tôi đã hình thành khả năng tự vệ cho nhiều em, trước những kiểu ám thị tiêu cực như vậy. Cô cháu gái tôi học rất chậm tiến như các lời kể của thầy cô trên trường, tin vào điều đó mẹ bé cũng thường hay phàn nàn về thành tích học tập và sự chậm chạp của em. Nhưng nhìn theo một góc độ khác, bé tuy chậm nhưng lại rất kiên trì, rất giỏi thiết kế và may vá. Nên tôi hay nói những câu khẳng định: “Con không phải không giỏi, nhưng cái giỏi của con phát triển theo một cách khác. Trên trường thầy cô chưa nhận biết được, điều đó không có nghĩa rằng con không có năng lực. Bằng chứng là con rất thích thiết kế, may vá, chỉ bằng vài thao tác đơn giản, từ những tấm vải vụn con có thể thiết kế một bộ đồ rất đẹp, con rất kiên trì trong công việc của mình”. Như thế bé sẽ có niềm tin vào bản thân, không bị ám thị tiêu cực tác động và có khả năng tự phát triển năng lực của mình.

Mỗi một đứa trẻ được sinh ra và lớn lên trong cuộc đời, đều là một cá thể độc lập, tự do, chịu sự tác động từ một số yếu tố bên ngoài như gia đình, nhà trường, xã hội. Khi các em còn nhỏ, việc dạy dỗ các em hết sức quan trọng vì lúc này thế giới quan trong trẻ còn chưa được hình thành rõ ràng, dễ bị tác động và thay đổi bởi ngoại cảnh. Việc dạy dỗ có chủ đích đến các em, sẽ góp phần hình thành thế giới quan cho trẻ, là nền tảng nhân cách và một số kỹ năng thiết yếu sau này.

Tuy nhiên, điều này chỉ mang tính tương đối và bất toàn, nó thể hiện qua việc không phải mọi đứa trẻ đều lớn lên theo hình mẫu, khuôn khổ của người giáo dục uốn nắn. Đây là một sự thật hiển nhiên, vì con người sinh ra không phải ai cũng như ai. Trước khi sinh ra ít nhiều thế giới quan của trẻ cũng đã ẩn tàng bị chi phối bên trong bởi các yếu tố di truyền qua không biết bao nhiêu thế hệ, chờ lúc thích hợp có thể phát triển bất cứ lúc nào. Cho nên những tác động của bạn chỉ mang tính tương đối, cái quan trọng là chủ thể nhận thức ra sao với những điều được truyền dạy. Chẳng hạn, cùng một câu nói tiêu cực, nhưng đối với bé gái có thể là một sự ức chế, buồn bã và tổn thương, nhưng với bé trai nó lại có khả năng chuyển hóa để biến thành động lực cố gắng hoàn thiện bản thân hơn. Việc của bạn là xây dựng một môi trường xứng đáng nhất để cho trẻ học hỏi, để các em có thể tự chủ tiến về phía trước. Còn kết quả là việc nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn, hãy biết chấp nhận nó như một thực tại cuộc sống.

Trần Huy Toàn