LÀM THẾ NÀO ĐỂ CÓ THỂ TẬP TRUNG KHI ĐỌC SÁCH?

 

Tập trung là một yếu tố quan trọng để có được hiệu quả và thành công. Điều này hiển nhiên được chúng ta công nhận trong đời sống. Nếu điểm lại những gì chúng ta đã đạt được tất yếu ở đó có sự tập trung. Kinh nghiệm dạy học của tôi cho thấy có nhiều học sinh rất thông minh, có tố chất tốt nhưng học kém vì thiếu sự tập trung.

Tập trung hiểu một cách đơn giản và việc dồn tối đa năng lượng, nỗ lực của bản thân vào giải quyết một vấn đề, một chủ điểm, làm một công việc nào đó trong một khoảng thời gian nhất định để đạt cho được mục tiêu. Khi hiểu như vậy trái ngược với sự tập trung sẽ là sự phân tâm, mất chú ý. Năng lực tập trung hiểu theo nghĩa là khả năng duy trì và sử dụng sự tập trung này vào giải quyết một vấn đề, một chủ điểm, một công việc thường được coi là một trong những năng lực quan trọng nhất trong học tập và lao động.

Cuộc sống hiện đại với nhịp điệu nhanh, sự phổ cập của internet và các thiết bị kĩ thuật số có thể kết nối mạng bất cứ lúc nào, ở đâu đã làm cho con người dễ đánh mất sự tập trung. Nếu là giáo viên và quan sát kĩ học sinh ta sẽ thấy, năng lực tập trung đang là vấn đề lớn của trẻ em trong xã hội hiện đại và là một thách thức lớn đối với cả giáo viên và học sinh.

Muốn có được sự tập trung, cá nhân phải được trải nghiệm đời sống, học tập, lao động trong môi trường phù hợp và phải được rèn luyện có hướng dẫn. Sự nỗ lực tập trung phải được tưởng thưởng bằng khoái cảm ở bên trong, được khuyến khích và đem lại trải nghiệm tựu thành. Từng tích lũy thành công nho nhỏ sẽ giúp cá nhân rèn luyện được sự tập trung.

Đọc sách là một việc rất tốn năng lượng và cần đến sự nỗ lực. Bộ não khi đọc sẽ hoạt động tối đa. Chính vì vậy mà sự tập trung là tiền đề quan trọng để đọc sách hiệu quả. Để tăng cường sự tập trung, các bạn cần chú ý đến một số vấn đề sau.

Thứ nhất là không gian đọc. Nên đọc sách ở nơi sạch sẽ, yên tĩnh và đủ ánh sáng. Không gian như vậy giúp cho cơ thể thư giãn và đầu óc tập trung hơn. Đọc sách trong không gian yên tĩnh giúp người đọc thoát khỏi các tín hiệu nhiễu, các tiếng ồn làm giảm sự chú ý. Không phải ngẫu nhiên mà trong nội quy của tất cả các thư viện trên thế giới đều có mục “giữ trật tự” hay “im lặng”, “không làm phiền người khác”.

Nhiều thư viện công cộng ở nước ngoài được đặt trong một chỉnh thể công viên có thiên nhiên vây quanh tạo cho bạn đọc cảm giác thư thái, yên tĩnh. Khi đọc sách, đặc biệt là ở nhà, các bạn cần tạm thời rời xa các thiết bị có thể gây nhiễu, phân tán sự tập trung của bạn như điện thoại, ipad…Nếu có thể bạn hãy ngắt internet khi đọc sách để hoàn toàn chú tâm vào việc đọc và tận hưởng nó. Trong gia đình nếu có phòng đọc riêng như “thư phòng” hay “thư viện” để đọc thì càng tốt. Sự bài trí ở trong căn phòng đó bằng sách, tranh hay những văn phòng phẩm, vật trang trí có liên quan đến sách và việc đọc sẽ gợi cảm hứng và giúp cho ta tập trung hơn. Môi trường xung quanh có ảnh hưởng khá lớn đến sự tập trung. Đó là lý do tại sao nhiều nhà văn không viết ở nhà mà thường đến văn phòng hay khu nghỉ dưỡng biệt lập nào đó để viết. Nhà văn nổi tiếng và giàu có người Nhật chuyên viết truyện trinh thám Mori Hiroshi thường đến văn phòng cách nhà vài km để viết. Ở đó ông có hẳn nhân viên phục vụ giúp ông những việc vặt và theo ông quan trọng hơn là có họ làm việc cùng ông sẽ tập trung hơn. Kết quả là 38 tuổi ông mới cầm bút viết cuốn tiểu thuyết đầu tiên nhưng trong cuộc đời mình ông đã viết được 280 cuốn sách trong đó hầu hết là tiểu thuyết và nhiều cuốn trở thành sách bán chạy nhất (best-sellers) và sách bạn chạy lâu dài (long-bestsellers). Nếu là trẻ em thì càng cần không gian yên tĩnh để tập trung vào việc học và đọc. Theo quan sát của tôi, rất nhiều gia đình mở tivi để người lớn xem trong lúc trẻ em học bài hay đọc sách. Điều đó tôi nghĩ không phải là một việc hay. Nếu như trong lúc trẻ học hay đọc sách mà cha mẹ cũng làm việc gì đó tương tự như đọc sách thì sẽ tốt hơn. Bố tôi khi xưa, mỗi khi châm cho 4 đứa con mỗi đứa một ngọn đèn dầu để con học bài, ông cũng tự châm cho mình một cây để ngồi vào bàn đọc sách hay viết gì đó. Hành động của ông đã giúp chúng tôi có sự tập trung lớn hơn và cá nhân tôi đã chịu ảnh hưởng lớn từ hành động đó.

Thứ hai là thời gian đọc sách. Muốn việc đọc trở nên tập trung thì thời gian đọc sách cũng phải thích hợp. Nó không nên ngắn quá mà cũng không nên dài quá. Nếu quá ngắn, cơ thể chưa kịp làm quen và bắt nhịp. Nếu dài quá, cơ thể sẽ uể oải và tinh thần sẽ mỏi mệt khó tập trung. Nên đọc ít nhất 30 phút mỗi lần và sau khoảng 45 phút hay 1 tiếng thì nên rời chỗ ngồi để làm động tác thư giãn như vươn vai, tập thể dục đơn giản hoặc đi lại ở cự ly ngắn. Thời điểm đọc sách cũng quan trọng. Cho dù nên tận dụng mọi khoảng thời gian trống để đọc (đại đa số những người có thói quen đọc sách, ham đọc sách đều làm như vậy) thì cũng rất nên tránh các thời điểm dễ mất tập trung như khi buồn ngủ, khi cần thư giãn hoàn toàn. Đối với người mới tập đọc sách để hình thành thói quen không nên đọc sách vào thời điểm trước khi đi ngủ vì họ sẽ…ngủ trước khi đọc được thứ gì đó. Nên luyện đọc với sự tập trung cao trong tư thế nghiêm túc và ở trạng thái tinh thần, thể chất tốt nhất.

Thứ ba là tư thế đọc. Có nhiều tư thế khi đọc sách như đứng, ngồi, nằm. Trong ba tư thế này thì tư thế ngồi đọc là tư thế phổ biến và tập trung nhất. Nằm đọc dễ gây buồn ngủ và đứng gây mỏi. Nếu muốn rèn luyện sự tập trung khi đọc sách bạn nên ngồi với tư thế lưng thẳng ở bàn như khi ngồi học hay làm việc. Tư thế ngồi thoải mái, đúng cách sẽ giúp bạn tập trung hơn. Nhiều bạn cứ đọc sách là buồn ngủ vì các bạn đã chọn tư thế không phù hợp khi đang ở trong giai đoạn rèn luyện sự tập trung và làm cho bộ não, đôi mắt quen với việc đọc sách.

Thứ tư là tiến hành các thao tác có tính chất kĩ thuật khi đọc sách để giúp cho việc đọc sách tập trung hơn. Ví dụ trước khi đọc bạn cần xác định một chủ điểm, chủ đề hay một chi tiết, nội dung nào đó bạn muốn giải đáp, tìm kiếm khi đọc sách. Việc đọc “có mục đích” như vậy sẽ giúp cho bạn đọc tập trung hơn. Chính vì vậy, việc đọc theo chủ đề hay đọc để giải đáp một câu hỏi nào đó đang đặt ra trong đầu bạn sẽ giúp bạn tập trung được lâu hơn. Bạn có thể luyện tập năng lực tập trung của mình bằng cách đặt ra trong đầu mình một thắc mắc nào đó, ví dụ như một vấn đề bạn quan sát thấy trong thực tiễn nhưng chưa lý giải được và sau đó đi đọc các sách liên quan để giải đáp. Khi đọc với tâm thế đó, bạn sẽ duy trì được sự tập trung lâu hơn và không cảm thấy mông lung khi đọc. Trong khi đọc để tập trung tốt hơn, bạn nên vừa đọc vừa tiến hành các thao tác khác như ghi chép lại những điều mình thu nhận được, chép lại các đoạn trích thú vị, tóm tắt nội dung quan trọng…Việc viết đòi hỏi sự tập trung rất cao vì vậy đọc-viết sẽ tương trợ lẫn nhau giúp bạn không buồn ngủ và cảm thấy việc đọc là đơn điệu. Đặc biệt khi đọc sách các bạn phải luôn suy ngẫm, tưởng tượng, liên tưởng và phê phán. Những thao tác tư duy thầm lặng trong đầu này sẽ làm cho bộ não các bạn trở nên sống động, hoạt bát và từ đó duy trì được sự tập trung.

Cuối cùng, một số yếu tố phụ trợ khác cũng có thể giúp cho bạn đọc sách tập trung hơn chẳng hạn như là trang trí nơi đọc sách, đọc trong không gian có mùi hương dễ chịu. Một số bạn thậm chí còn tập trung hơn khi vừa đọc vừa nghe một bản nhạc yêu thích, nhẹ nhàng, sâu lắng nào đó. Nói chung, đọc sách là trải nghiệm cá nhân vì vậy các bạn nên thử nghiệm nhiều không gian, nhiều cách khác nhau để tìm ra cách thức phù hợp nhất giúp duy trì và rèn luyện năng lực tập trung. Năng lực tập trung là chìa khóa vạn năng giúp con người sống tốt và làm việc tốt. Giống như cây đinh nhỏ có thể xuyên qua rất nhiều vật cứng khác vì nó tập trung được lực tác động vào một điểm, khi bạn tập trung bạn sẽ trở nên mạnh mẽ đến không ngờ. Đọc sách không chỉ cần đến sự tập trung mà chính đọc sách cũng giúp cho bạn rèn luyện được năng lực tập trung để dùng trong cuộc sống.

TS Nguyễn Quốc Vương